Хятад улс АНУ-тай хийж буй худалдааны мөргөлдөөнийг хурцатгаж, үндсэн цэг болох ховор металлыг ониллоо. Эдгээр элементүүд нь нарийн технологи, цэргийн тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэхэд маш чухал бөгөөд эдгээр хоёр эдийн засгийн хүчний дунд хурцадмал байдлын гол цөм болж байна. 2025 оны 4-р сарын 10-нд Хятад улс АНУ-ын бараанд 34 хувийн тариф тогтоож, өмнөх өдөр АНУ-ын засгийн газраас тавьсан тарифт хариу өгөх зорилгоор энэ алхмыг хийлээ. Энэхүү алхам нь Хятад улс ховор металлын нөөцийн захирал байдлаа геополитикийн дарамт хэлбэрээр ашиглахад бэлэн байгааг харуулж байна.

Ховор металлууд: Стратегийн давуу тал

Ховор металлууд нь ухаалаг утас, цахилгаан автомашин, салхин сэнс, нарны хавтан, хиймэл дагуул, пуужин, хагас дамжуулагч үйлдвэрлэхэд шаардлагатай 17 химийн элементийг бүтээдэг. Хятад улс дэлхийн нийлүүлэлтийн 90 хувийг үйлдвэрлэдэг бөгөөд олборлолт, үйлдвэрлэлийн боловсруулалтыг хянаж, дэлхийн зах зээлд ихээхэн нөлөө үзүүлдэг. Дэлхийн бүх нөөцийг эзэмшдэггүй хэдий ч Хятад улс бараг дангаар ноёрхолтой нь эдгээр материалыг технологи болон батлан хамгаалах салбарт ихээр хамааралтай орнуудад үлэмж нөлөө үзүүлдэг.

Сүүлийн жилүүдэд Бээжин АНУ болон түүний холбоотнууд руу хариу үйлдэл үзүүлэхийн тулд ховор металлын экспортын хяналтыг олонтоо ашиглаж ирсэн. 2025 оны 4-р сарын 4-нд Хятад улс ерөнхийлөгч Дональд Трампын тавьсан тарифт хариу өгөх зорилгоор АНУ-ын батлан хамгаалах, эрчим хүч, автомашин үйлдвэрлэлийн салбаруудад чухал ач холбогдолтой долоон ховор металлын экспортыг хязгаарлах арга хэмжээ авахаа зарласан. Эдгээрт самариум, гадолиниум, тербиум, диспрозиум, лютециум, скандиум, иттриум багтдаг.

Экспортын хязгаарлалтуудыг хэсэгчлэн цуцлах

Женевт болсон худалдааны хэлэлцээрийн дараа Хятад улс 90 хоногийн хугацаанд 28 Америкийн компанид экспортын хяналтуудаа цуцалж, зарим тарифын бус арга хэмжээнүүдийг түр хугацаанд зогсоосон талаар CNBC мэдээллээ. Энэ үйл явдал 2025 оны 5-р сарын 11-нд болсон АНУ-ын Сангийн сайд Скотт Бессент болон Хятад Улсын дэд сайд Хэ Лифенг нарын хоорондох хоёр талын уулзалтын дараа болсон юм. Нөхцөл байдлыг бага зэрэг зөөлрүүлж, Хятад улс 17 компанийг өөрийн "найдвартай бус байгууллагуудын жагсаалт"-аас хасаж, тэдгээрийг импорт, экспорт, хөрөнгө оруулалтыг сэргээх боломжийг олгосон байна.

Гэсэн хэдий ч Хятад улс АНУ руу долоон чухал ховор металлын экспортыг үргэлжлүүлэн хориглож байна. Хятадын Худалдааны яам энэ талаар сүүлийн хэвлэлийн бага хурал дээр дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөхөөс татгалзаж, эдгээр стратегийн материалыг "үндэсний аюулгүй байдалд зориулан бүрэн хяналттай байх нь" чухал болохыг онцолж байна.

АНУ-ын Сангийн сайд Скотт Бессент ба Хятад улсын дэд сайд Хэ Лифенг нар 2025 оны 5-р сарын 11-нд Швейцарийн Женев хотод болсон АНУ, Хятадын хоёр талын уулзалтын үеэр гар барьж байна.Keystone/eda/martial Trezzini | Via Reuters

Түүхэн нөхцөл байдал ба стратегийн эрсдэлүүд

Хятад улс ховор металлын экспортын хяналтыг ашиглах нь шинэ зүйл биш юм. 2010 онд Бээжингийн хязгаарлалт АНУ болон бусад орнуудад өөр эх үүсвэр олох, шинэ технологи боловсруулахыг дэмжсэн бөгөөд дэлхийн ховор металлын хангамжид стратегийн шилжилт оруулсан. Гэсэн хэдий ч АНУ-ын дотоодын үйлдвэрлэлийн дэд бүтцийн хөгжил удаашралтай байгаагаас Хятадын боловсруулах хүчин чадалд ихээхэн хамааралтай хэвээр байна.

Энэхүү хамаарал нь Хятадад нөлөөлөх боломжийг олгодог ч эрсдэлтэй байж болно. Экспортын хяналтыг хэтэрхий түрэмгий ашиглах нь Хятадын ховор металлуудаас урт хугацааны туршид олон янзын эх үүсвэрийг хайхад түлхэц өгөх боломжтой бөгөөд ингэснээр Хятадын ноёрхлыг цаг хугацааны явцад бууруулж болзошгүй юм. Үүний зэрэгцээ, Бээжингийн сүүлийн арга хэмжээ нь АНУ-тай хийж буй мөргөлдөөн нь тарифээр хязгаарлагдахгүй байгааг баталж, технологийн удирдагчийн байр суурийн төлөөх өргөн стратегийн өрсөлдөөнийг харуулж байна.

Шинэ хүйтэн дайны үл үзэгдэх фронт

Хятадын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд, түүний дотор үндэсний нэвтрүүлэгч CCTV-тэй холбогдсон нийгмийн сүлжээний данс АНУ-ын батлан хамгаалах чадавхид ховор металлын чухал үүргийг онцолсон. Нэг бичлэгт АНУ-ын батлан хамгаалах салбарууд "ховор металлын хомсдолд ороод байна" гэж тэмдэглэсэн бөгөөд энэ нь АНУ-ын зэвсэг, тоног төхөөрөмжийн ирээдүйн өөрчлөлтийн талаар асуултуудыг тавьж байна.

Энэ нөхцөл байдал нь ховор металлууд АНУ, Бээжингийн хооронд болж буй худалдаа болон технологийн өрсөлдөөний чухал талбар болж байгааг харуулж байна. Ховор металлын салбар нь АНУ-ын эмзэг цэг бөгөөд Хятад улс үүнийг геополитикийн өрсөлдөөнд ашиглахыг эрмэлзэж байна.