2022 оны нэгдүгээр сард Хунга Тонга-Хунга Хаʻапай галт уул далайн доорх хүчирхэг дэлбэрэлтээрээ олон хүний анхаарлыг татсан билээ. Ийм төрлийн дэлбэрэлтүүд нь усан доор явагддаг учраас эхэндээ олон эрдэмтэд түүний нөлөөллийг дутуу үнэлж байлаа.

Гэвч сүүлийн үеийн судалгаагаар далайн доорх галт уулууд, Хунга шиг, хүчирхэг нөлөө үзүүлж, хагас бөмбөлгийг сэрүүцүүлэх, дээд агаар мандлыг өөрчлөх чадвартай гэдэг нь батлагджээ.

Шинэ Зеландын Оклендын их сургууль болон Тонгагийн судлаачдын удирдсан судалгаагаар Хунгагийн дэлбэрэлт алс хүрээтэй үр дагавартай байсныг харуулсан байна. Энэ дэлбэрэлтээр асар их хэмжээний усан уур тэнгэрт цацагдаж, галт уулын уур амьсгалд үзүүлэх нөлөөллийг мэдэгдэхүйц өөрчилсөн байна.

Далайн доорх дэлбэрэлтүүдийг уур амьсгалын динамикт бага чухал гэж үздэг байсан бол Хунга энэ ойлголтыг бүрэн өөрчилжээ.

Галт уулууд уур амьсгалд нөлөөлөхдөө агаар мандалд хийг болон тоосонцор цацаж, уур амьсгалд хүйтэн нөлөө үзүүлэх чадвартай. Гэхдээ энэ удаа Хунга илүү бага хэмжээний хүхрийн давхар ислийг цацсан учраас эхэндээ түүний уур амьсгалд үзүүлэх нөлөөллийг бага гэж үзэж байв. Гэвч бодит байдал нь эсрэгээрээ байлаа.

Энэ удаагийн дэлбэрэлт нь өмнөд хагас бөмбөлгийн хүрээнд сэрүүцүүлсэн нөлөөлөл болон бусад агаар мандлын хачин өөрчлөлтүүдтэй холбогдсон байна. "Далайн доорх галт уулын дэлбэрэлтүүдийг дэлхийн уур амьсгалын судалгаанд үл тоомсорлож ирсэн, учир нь ихэвчлэн хүхрийн давхар ислээс бага хэмжээгээр ялгардаг," гэж судалгааны хамтран зохиолч профессор Шейн Кронин хэлжээ.

Түүнтэй хамтран ажиллаж буй доктор Жи Уүгийн хамт Крониний судалгаа хүхрийн давхар исэл нь уур амьсгалын эрсдлийг тодорхойлох цорын ганц хэмжүүр биш гэдгийг баталж байна.

Хунга хүхэрт тулгуурлахаас илүүтэйгээр өөр замыг сонгож, ердөө нэг цагийн дотор тэнгэрт 3 тэрбум тонн усан уурыг цацсан байна. Энэ уур зөвхөн доод агаар мандалд үлдсэнгүй, харин стратосфер болон мезосфер хүртэл буюу дэлхийн хүчнээс ховор хүрдэг давхаргад хүрчээ.

Усан уур эдгээр дээд давхаргад дулааныг барьж, цаг агаарын хэв маягийг нарийн төвөгтэй байдалд оруулж чаддаг. Энэ дэлбэрэлт нь далайн доорх галт уулууд зөвхөн ялгаруулж байгаа зүйлээрээ биш, харин ямар өндөрт хүрч чадах байдлаараа уур амьсгалд нөлөөлж чаддагийг харууллаа.

Хүнгагийн үр дагавар нь агаар мандал дахь хүхрийн давхар ислийг хүлээлгэж байгаагаа уур амьсгалын эрсдэл гэж үзэж байв. Гэвч харамсалтай нь дэлбэрэлтийн дараа гарсан хүхрийн давхар исэл ихэнхдээ далайд уусч, агаар мандалд биш усан дор үлджээ.

Энэхүү судалгаа нь усан дорх дэлбэрэлтүүд нь дэлхийн уур амьсгалын түүхэнд ч, ирээдүйн эрсдэлд ч дутуу үнэлэгдсэн байж болохыг харууллаа.