Иран улс АНУ-ыг Израилийн цөмийн байгууламжуудад довтлох аливаа үйлдлийн хариуцлагыг үүрнэ хэмээн анхааруулж, Иран болон АНУ-ын хооронд явагдаж буй цөмийн хөтөлбөрийн ирээдүйн хэлэлцээрийн тав дахь бөгөөд хамгийн чухал үе шатыг эхлүүлэхийн өмнө эрсдэлтэй уур амьсгалыг бий болголоо.

Ираны гадаад хэргийн сайд Аббас Арагчи пүрэв гарагт мэдэгдэл хийж, Америкийн хэвлэлд гарсан мэдээллүүдээс хойш АНУ-ын тагнуулын алба Израилийн цөмийн байгууламжуудад довтлох төлөвлөгөөтэй байна хэмээн мэдээлсэн байна. Энэ нь хэлэлцээр бүтэлгүйтвэл Америкийн дэмжлэггүйгээр ч гэсэн Израил энэ үйлдлээ хийх болно гэсэн үг юм.

Энэ мэдээлэл үнэн эсвэл Америкийн хэлэлцээрийн байр суурийг бэхжүүлэхийн тулд хийсэн оролдлого байж магадгүй бөгөөд Ромд Оманы зуучлалаар явагдах шууд бус хэлэлцээрийн өмнө гарсан байна. Израил олон удаа Ираны цөмийн байгууламжуудыг хөндөхөө мэдэгдэж байсан бол Доналд Трамп хэлэлцээр бүтэлгүйтвэл АНУ үүнийг хийх болно гэжээ.

НҮБ-д илгээсэн захидалдаа Арагчи: “Израилийн Сионист засаг газрын ямар ч түрэмгий байдалд эрс эмзэглэх болно” гэдгийг анхааруулжээ. Тэрээр Вашингтоныг ийм довтолгоонд оролцогч хэмээн үзэж, Тегеран цөмийн байгууламжээ хамгаалах тусгай арга хэмжээ авах шаардлагатай гэдгээ мэдэгдсэн байна. Арагчи хэлэхдээ, НҮБ-ын цөмийн хяналтын алба болох МАГАТЭ ийм алхмуудыг дараа нь л мэдээлэх болно гэв.

Ираны дээд удирдагчийн зөвлөх ирэх 4-р сард Иран нь НҮБ-ын цөмийн хяналттай хамтран ажиллахаас татгалзаж, баяжуулсан материалуудыг аюулгүй бөгөөд тодорхойгүй газарт шилжүүлэх боломжтой хэмээн мэдэгдсэн байна.

Пүрэв гарагт Ираны Хувьсгалт хамгаалалтын алба Израильд довтолж байгаа бол сүйрэлтэй, шийдвэртэй хариу авна хэмээн мэдэгдсэн байна.

Энэ талаар Ираны хувьсгалт хамгаалагчдын албан ёсны төлөөлөгч Али Мохаммад Найни хэлэхдээ: “Тэд дайн байлдаанаар биднийг айлгахыг оролдож байгаа ч тэд Исламын Бүгд Найрамдах улсын ард түмэн болон цэргийн дэмжлэгийн хүчирхэг байдлыг мэдэхгүй байна” гэжээ.

Ираны дээд удирдагч, Аятолла Али Хаменеи мягмар гарагт Тегеранд ураны баяжуулалтыг зогсоох АНУ-ын шаардлага хэтэрхий их, хэт даврагч гэж нэрлэжээ. Тэрээр АНУ-тай хэлэлцээ амжилт олохгүй гэж хүлээж байна гэжээ.

АНУ-ын тусгай төлөөлөгч Стив Виткофф Вашингтоны улаан шугам нь Иран ураны баяжуулалтыг бүрэн зогсоох ёстой гэдгийг онцолсон байна. 2015 оны зургаан улсын хэлэлцээрт Иран ураныг 3.67%-ийн цэвэршилттэйгээр баяжуулахыг зөвшөөрсөн бөгөөд энэ нь арилжааны цөмийн эрчим хүчний станцуудын түлш үйлдвэрлэхэд хангалттай. Гэтэл Трамп 2018 онд уг хэлэлцээрээс гарсан.

Түүнээс хойш Иран 60%-ийн цэвэршилттэйгээр баяжуулж эхэлсэн нь цөмийн бөмбөг үйлдвэрлэхэд хэрэгтэй цэвэршилтийн түвшинд ойртсон байна. Арагчи анх АНУ-ын нийтэд зарласан ураны баяжуулалтыг зогсоох шаардлага хувийн хэлэлцээр дээр дахин яригдаагүй гэж хэлсэн ч энэ асуудал хэлэлцээрийн гол тулаан болжээ. АНУ ураны баяжуулалтыг зогсоох нь Ираны цөмийн бөмбөгтэй болох эрсдэлийг эцэслэх цорын ганц арга зам гэж үзэж, Тегеран Нэгдсэн Арабын Эмират улсын загвар жишээг дагахыг санал болгож байгаа бөгөөд тэдний цорын ганц иргэний цөмийн хөтөлбөрт зориулж ураныг импортлодог.

Харин Иран нь Цөмийн зэвсэг дэлгэрүүлэхгүй байх гэрээний хүрээнд баяжуулах эрхтэй гэж үзэж, бусад улс орнуудаас өөрөөр хандах шалтгаан байхгүй гэж маргаж байна.

Европын Гадаад Харилцааны Зөвлөлийн Эли Жеранмайех Ираны дотоодод баяжуулах эрхийг хамгаалахын тулд хэлэхдээ, “Иран нь өөрийн газар нутагт баяжуулах эрхийн хөлсийг маш өндөр үнээр төлсөн гэж жинхэнээсээ итгэдэг. Үүнээс гадна дэд бүтцийг байгуулахад тэрбум тэрбум доллар зарцуулсан бөгөөд санкц, газрын тосны худалдааны алдагдлаас шалтгаалан мөн тэрбум тэрбум доллараар төлсөн” гэжээ.

“Ираны албан тушаалтнууд тэд цус төлж төлсөн гэж итгэж байгаа бөгөөд энэ хөтөлбөр болон иргэний цөмийн зориулалтаар баяжуулах эрх нь одоо үндэсний бахархалын асуудал болжээ.”