Малайзын нийслэл Куала Лумпур хотод Зүүн өмнөд Азийн улсуудын холбоо (ASEAN) болон Зургаан улсын Персийн булангийн орнуудын хамтын ажиллагааны зөвлөл (GCC)-ийн анхны дээд хэмжээний уулзалт болж байна. Энэ уулзалтаар Хятад улс болон GCC-гийн хамтаар эдийн засгийн тэсвэр чадварыг нэмэгдүүлэхээр зорьжээ.

Энэхүү түүхэн уулзалт нь 10 гишүүнтэй ASEAN-ийн жил бүрийн дээд хэмжээний уулзалтын хоёр дахь өдөр буюу мягмар гарагт болж байгаа бөгөөд Малайз нь тус холбооны энэ жилийн дарга байна. ASEAN-ийн бусад гишүүд нь Бруней, Камбож, Лаос, Мьянмар, Филиппин, Сингапур, Тайланд, Вьетнам орно.

Энэ уулзалт нь ASEAN болон GCC-гийн удирдагчдын хооронд тусгайлан явагдах бөгөөд GCC нь Бахрейн, Кувейт, Оман, Катар, Саудын Араб, Арабын Нэгдсэн Эмирт улсуудыг багтаадаг.

Малайзын Ерөнхий сайд Анвар Ибрахим ASEAN-GCC дээд хэмжээний уулзалтыг нээхдээ хоёр бүлгийн хоорондын харилцааг бэхжүүлэх нь хамтын ажиллагааг сайжруулж, тэсвэртэй байдлыг бий болгох, тогтвортой хөгжилд хүрэхэд чухал ач холбогдолтой болохыг онцлов.

“Өнөөгийн эдийн засгийн тодорхой бус байдал, геополитикийн сорилтуудтай тулгарахад ASEAN-GCC-ийн хамтын ажиллагаа урьд урьдынхаас илүү чухал юм гэдэгт би итгэж байна” гэж Анвар хэлэв.

Хуралдааны өмнө Ерөнхий сайд бичгээр мэдэгдэл гаргахдаа “геополитикийн дэг журам өөрчлөгдөж, АНУ-ын нэг талын тарифууд дэлхийн худалдааны системд дарамт үүсгэж байна” гэж мэдэгдэв. Хамгаалалтаар өсч буй үед, “олон улсын хамтын ажиллагаа задрахад нүдээр харагдаж байна” гэж тэрээр нэмж хэлсэн юм.

Хятад улс илүү хүчтэй харилцааг уриалав

Хятадын Ерөнхий сайд Ли Чян Даваа гаригт Куала Лумпурт ирж, мягмар гарагт ASEAN болон GCC-гийн анхны уулзалтад оролцоно. Тэрээр Даваа гаригт Анвартай уулзаж, Бээжин, ASEAN болон GCC-гийн хооронд худалдаа, хөрөнгө оруулалтын харилцааг өргөжүүлэхийг уриалжээ.

“Нэг талын үзэл, хамгаалалтын бодлого нэмэгдэж, дэлхийн эдийн засгийн өсөлт удааширч буй энэ үед” Ли хэлэхдээ, Хятад, ASEAN болон GCC-гийн орнууд “бүс нутгийн нээлттэй үзэл бодол, жинхэнэ олон талын хамтын ажиллагааг дэмжихийн тулд зохицуулалт, хамтын ажиллагаагаа бэхжүүлэх ёстой” гэж онцоллоо.

Гэсэн хэдий ч, ASEAN нь Бээжин, Вашингтонтой хоёр талаас үл салах төвийг сахисан бодлогыг баримталсаар ирсэн. Гэвч АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трампын өргөн хүрээтэй тарифын заналхийлэл нь ASEAN-ийн гишүүн улсуудад цохилт өгсөн.

ASEAN-ийн зургаан гишүүн орон 32-49 хувийн тарифын улмаас хамгийн их хохирол амсаад байна.

Трамп дөрөвдүгээр сард тарифын 90 хоногийн хугацаатайгаар зогсоолт зарлаж, дэлхийн олонх улсад мөн өөрийн гол өрсөлдөгч Хятадтай ижил хэлэлцээр байгуулж, худалдааны дайны хурцадмал байдлыг сулруулжээ.

Аль Жазирагийн сурвалжлагч Роб МакБрайд Куала Лумпураас мэдээлэхдээ, ASEAN-ийн гишүүд эдийн засгийн тэсвэр чадвараа нэмэгдүүлэхийн тулд дэлхийн бусад хэсэгтэй ялангуяа Хятад болон Ойрхи Дорнодтой харилцаа холбоогоо нэмэгдүүлэхийг эрмэлзэж байна гэв.

“GCC энэ уулзалтад ач холбогдол өгч буйгийн нэг жишээ нь энд ирсэн төлөөлөгчдийн зэрэг дэв юм” гэж тэрээр нэмж хэлэв. “Катарын Эмир, шейх Тамим бин Хамад Аль Тани, Кувейт болон Бахрейны угсаа залгамжлагч хан хөвгүүд, Оманы шадар сайд энд байна.”

Анвар даваа гаригт мөн АНУ-ын Ерөнхийлөгч Д.Трампт ASEAN-АНУ-ын дээд хэмжээний уулзалтыг энэ жил зохион байгуулах хүсэлтээ бичиж илгээсэн боловч түүний Гадаад харилцааны сайд Мохамад Хасан Вашингтон хараахан хариу өгөөгүй гэжээ.

‘Цаг нь олдсон, тооцоолсон’

Сингапурын Үндэсний их сургуулийн (NUS) профессор Чонг Жа Иан хэлэхдээ, “АНУ-тай хийх эдийн засгийн харилцаа тодорхой бус, урьдчилан таамаглах боломжгүй байдлаас үүдэн ASEAN-ийн гишүүн орнууд олон талт байдлыг эрэлхийлж байна” гэжээ.

“Персийн булан болон БНХАУ-тай солилцоог хөнгөвчлөх нь энэ олон талт байдлын нэг хэсэг юм” гэж тэрээр AFP агентлагт өгсөн ярилцлагадаа дурджээ.

Малайз энэ санаачилгад гол үүрэгтэй оролцож байгаа гэж тэр хэлэв. Хятад улс ч мөн Трампын тарифын дарамтанд өртөж, бусад зах зээлээ бэхжүүлэхийг эрмэлзэж байна.

Ерөнхий сайд Ли-ийн оролцоо “цаг нь олдсон, тооцоолсон” гэж Малайзын их сургуулийн профессор Күү Инг Хой AFP агентлагт хэлжээ.

“Хятад улс энэхүү барууны салалтыг сөрөн, найдвартай эдийн засгийн хамтрагч гэдгээ батлах боломжийг энд харж байна.”

Швейцарт болсон уулзалтаар тарифыг 90 хоногийн хугацаатай бууруулах талаар тохиролцсоныг Бээжин болон Вашингтон хоёр тогтмол харилцан хариу үйлдэл үзүүлж байна.

Хятадын бараа бүтээгдэхүүнүүд ихэнх улсуудаас илүү их тарифын дарамттай хэвээр байна.