ВЕНА (AP) — НҮБ-ын Цөмийн хөтөлбөрийн хяналтын байгууллагын захирлуудын зөвлөл пүрэв гарагт Иран цөмийн үүрэг хариуцлагаа биелүүлээгүйг албан ёсоор тогтоолоо. Энэ нь сүүлийн 20 жилд анх удаа гарч байгаа шийдвэр бөгөөд Тегераны эсрэг НҮБ-ын хоригийг сэргээхийг эрэлхийлэх алхам хийж болзошгүй юм.

Иран даруй хариу өгч, "аюулгүй байршилд" шинэ баяжуулах станц байгуулахаа мэдэгдэж, "бусад арга хэмжээнүүдийг төлөвлөж байна" гэж мэдэгдлээ. "Исламын Бүгд Найрамдах Иран улс энэ улс төрийн шийдвэрт хариу үйлдэл үзүүлэхээс өөр аргагүй байна" гэж Ираны Гадаад хэргийн яам болон Ираны атомын эрчим хүчний байгууллага хамтран мэдэгдлээ.

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп өмнө нь хэлэхдээ, Израиль эсвэл Америк, хэрэв хэлэлцээр бүтэлгүйтвэл Ираны цөмийн байгууламжуудыг агаараас цохилтонд оруулж магадгүй гэж анхааруулж байсан. Зарим Америкийн ажилтнууд болон тэдний гэр бүлийнхэн бүс нутгийг орхиж байгаа нь Иран-АНУ-ын шинэ хэлэлцээрийн өмнө Оман улсад ням гарагт болохоос өмнө байдлыг хурцатгаж байна. Израильд, АНУ-ын ЭСЯ-аас Америкийн төрийн албан хаагчид болон тэдний гэр бүлийнхнийг аюулгүй байдлын үүднээс Тел Авивын бүсэд байхаар захирамжилсан байна.

Олон Улсын Атомын Эрчим Хүчний Агентлагийн захирлуудын зөвлөлийн 19 орон энэ шийдвэрийн төлөө санал өгсөн гэж дипломатчид нууц байдлыг хадгалахын тулд нэрээ нууцлан мэдэгдлээ. Орос, Хятад болон Буркина Фасо энэ шийдвэрийг эсэргүүцсэн бол 11 орон түдгэлзэж, 2 орон санал өгөөгүй байна.

Хориг арга хэмжээ ба Олон улсын хяналт:

Associated Press агентлагийн харсан төслийн шийдвэрийн дагуу, захирлуудын зөвлөл Иран улс "цөмийн байр байршлын талаар тодорхой бус байдалтай" олон жилийн турш үргэлжилж буй мөрдөн байцаалтын хүрээнд хариу өгөхийг "түргэвчлэхгүйгээр" шаардаж байна. Барууны албан тушаалтнууд ураны ул мөр нь Иран улс 2003 он хүртэл нууц цөмийн зэвсгийн хөтөлбөртэй байсныг нотлох баримт болно гэж сэжиглэж байна.

Франц, Их Британи, Герман болон АНУ-ын зүгээс энэхүү шийдвэрийг боловсруулжээ. Ираны Атомын Эрчим Хүчний Байгууллагын төлөөлөгчийн мэдэгдсэнээр, Иран улс НҮБ-ын цөмийн хяналтын байгууллагад "тодорхой бөгөөд үр дүнтэй" арга хэмжээ авах тухай даруйхан мэдэгдсэн байна. "Энэ арга хэмжээний нэг нь гурав дахь аюулгүй байршлыг нээх явдал юм" хэмээн төлөөлөгч Бехруз Камалванди мэдэгджээ.

Иран улс Фардо болон Натанз дахь хоёр газар доорх байршлыг эзэмшдэг бөгөөд Натанзын ойролцоо ууланд туннел барьж байгаа аж. Хоёр дахь арга хэмжээ нь Фардод хуучин центрифугүүдийг шинэ, дэвшилтэт төхөөрөмжөөр солих явдал гэнэ. "Энэ нь баяжуулсан материалын үйлдвэрлэл эрс өсөх болно гэсэн үг" хэмээн Камалванди өгүүлжээ.

Цөмийн хөтөлбөрт харилцан ойлголцлын боломж:

Барууны өндөр албан тушаалтан хувийн ярианд энэ шийдвэрийг "ноцтой алхам" гэж тодорхойлсон ч, барууны орнууд "энэ асуудлаар дипломатын хаалгыг хаахгүй" байгааг анхааруулжээ. Гэхдээ Иран улс хамтран ажиллахаас зайлсхийвэл НҮБ-ын аюулгүйн зөвлөлд асуудлыг шилжүүлэн тавих магадлал өндөр бөгөөд зуны улиралд нэн даруй захирлуудын зөвлөлийн онцгой хуралдаан болох боломжтой байна.

Гурван Европын улс нь өнгөрсөн үеийн заналхийлэлтэй адил, 2015 оны Ираны цөмийн гэрээний дагуу хориг арга хэмжээг "техник талаас итгэлтэйгээр" НҮБ-ын цөмийн хяналтын асуулгуудад хариулахгүй бол дахин сэргээх эсвэл "снапбэк" хийх боломжтой гэж удаа дараа анхааруулж байсан.

Хориг арга хэмжээг дахин сэргээх эрх нь гишүүдийн гомдлоор 2015 оны анхны цөмийн гэрээний гишүүдийн эрхийн хүрээнд 10 дугаар сард хугацаа нь өнгөрөх тул шинэ арга хэмжээг Тегераны эсрэг хэрэгжүүлэх хугацаа хязгаарлагдмал байгаа юм.