Хавар бүр, зуун мянган Богонг гүйдлийн шувуу (Agrotis infusa) Австралийн зүүн өмнөд хэсгийн халуун нөхцөлөөс 1,000 км хүртэлх алсаас, өмнө нь зочилж байгаагүй хөргөх агуйг эрж гардаг. Энэ нь Австралийн Альпийн хязгаарлагдмал тооны агуйд зорьж явдаг.

“Одоогоор бид зарим шувууд болон хүмүүс оддыг ашиглан холын зайнд чиглэл тодорхойлох чадвартайг мэддэг байсан, гэхдээ энэ нь шавжид анх удаа батлагдлаа” гэж Лундын их сургуулийн, Австралийн үндэсний их сургуулийн болон Өмнөд Австралийн их сургуулийн судлаач профессор Эрик Уоррент хэлэв.

“Богонг гүйдлийн шувуу үнэхээр нарийн чиглэлийг баримталдаг. Тэд оддыг чиглүүлэгчийн мэт ашигладаг бөгөөд зуны улирал болон шөнө дундын цаг хугацааны дагуу чиглэлээ тохируулдаг.”

“Хавар бүр, зуун мянган Богонг гүйдлийн шувуу зүүн өмнөд Австралийн үржлийн хэсгээс гарч, Австралийн Альпийн жижиг агуй болон чулуут газрууд руу 1,000 км замыг туулдаг.”

Эдгээр шувууд зун цагт сэрүүн, харанхуй байшинд амгалан байж, намар гадагшилж үржиж, нас бардаг. Судлаачид шувуудын нислэгийн симуляторууд болон хяналттай, соронзон оронгүй орчинд тархины бичлэгийг ашиглан, шувууд хэрхэн чиглэл тодорхойлож байгааг туршиж үзжээ.

Тэдний байгальд оддыг дэлгэцэнд харуулж, соронзон оронгүй үед шувууд цаг үеийн дагуу (хавар өмнө, намар хойш) зөв миграцийг сонгосон байна. Харин оддыг 180 градус эргүүлсэн үед шувуудын чиглэл нь мөн адил өөрчлөгдсөн ч оддыг будсан үед шувуудын чиглэл эрс алдагддаг.

“Энэ нь тэд эдгээр шувууд зөвхөн хамгийн гэрэлтэж буй гэрлийг дагаж, энгийн харааны дохиог дагаж яваагүй гэдгийг баталж байна” гэж профессор Уоррент хэлэв.

“Тэд шөнө дунд оддын онцлог загварыг уншиж, газар зүйн чиглэлийг тодорхойлж байна, яг л нүүдлийн шувууд шиг.”

Сонирхолтой нь, оддыг үүлээр хаасан үед шувууд газрын соронзон орон ашиглан чиглэлээ хадгалж байжээ. Энэхүү хоёр чиглүүлэгч систем нь өөрчлөлттэй нөхцөлд найдвартай навигацийг баталгаажуулдаг.

Профессор Уоррент болон түүний хамтран ажиллагсад энэ зан үйлийг гүнзгийрүүлэн судалж, шувууны тархины онцгой нейронуудыг тодорхойлж, оддын чиглэлд хариу үйлдэл үзүүлдэг. Эдгээр эсүүд нь шувууны навигацийн болон жолоодлогын үүрэгтэй тархины хэсгүүдэд байрладаг бөгөөд шувуун зүгт харж байх үед хамгийн хүчтэй гүйдэл үүсгэдэг.

“Энэ төрлийн чиглэл тодорхойлолт нь Богонг гүйдлийн шувууны тархи оддын мэдээллийг гайхалтай нарийн байдлаар кодчилж байгааг харуулж байна” гэж профессор Уоррент хэлэв.

“Энэ нь жижиг шавжийн тархинд багтаасан нарийн төвөгтэй навигацийн чадварын гайхамшигтай жишээ юм.”

Энэхүү нээлт нь робототехник, дронуудын навигаци, мөн орчны алдагдал эсвэл цаг уурын өөрчлөлтөөс болж аюулд өртсөн зүйлсийн хамгаалалтын стратегиудад чухал нөлөө үзүүлэх боломжтой.

Богонг гүйдлийн шувуунууд сүүлийн жилүүдэд зохих хэмжээгээр буурсан бөгөөд энэ нь тэднийг эмзэг ангилалд оруулж байна. Судалгаа нь нүүдлийн замуудыг хамгаалах, мөн эдгээр шувуудын хэрэгтэй харанхуй тэнгэрийг хамгаалах чухал ач холбогдлыг онцолж байна.

“Энэ нь зөвхөн шувууны тухай биш, харин амьтад хэрхэн дэлхийг уншиж буй тухай юм” гэж профессор Уоррент хэлэв.

“Шөнө дунд тэнгэр нь хүн төрөлхтний судлаачдыг мянга мянган жилийн турш чиглүүлсэн. Одоо бид шувуудыг ч бас чиглүүлж байгааг мэдэж байна.”

Энэхүү судалгаа нь Nature сэтгүүлд энэ долоо хоногт хэвлэгдсэн.