ЛОНДОН (AP) — АНУ-ын удирдсан АИДС-ын хөтөлбөрүүдэд хөрөнгө оруулалтын дүнд сүүлийн гурван жилийн хугацаанд энэ өвчнөөс үүдэлтэй нас баралт хамгийн бага хэмжээнд хүрч, дэлхийн хамгийн эмзэг бүлгүүдэд амьдралын чанарыг сайжруулах эмүүдийг олгож чадсан байна.

Гэвч сүүлийн зургаан сарын хугацаанд АНУ-ын санхүүжилт гэнэт зогссоны улмаас “системийн цочрол” үүсэж, НҮБ-ын албан тушаалтнууд мэдэгдэл хийжээ. Тэд энэхүү санхүүжилтийг нөхөж болохгүй бол 2029 он гэхэд 4 сая АИДС-ын шалтгаант нас баралт, мөн 6 сая шинэ ВИЧ халдвар гарч болзошгүйг анхааруулсан байна.

UNAIDS байгууллагаас гаргасан тайланд дурдсанаар, “одоо байгаа санхүүгийн алдагдал нь нийлүүлэлтийн сүлжээг тогтворгүйжүүлж, эрүүл мэндийн байгууламжуудыг хааж, мянга мянган эрүүл мэндийн клиникүүдийг ажилтанд хомсдолтой болгож, урьдчилан сэргийлэх хөтөлбөрүүдийг удаашруулж, ВИЧ-ийн шинжилгээ хийх үйл ажиллагааг тасалдуулж, олон нийгмийн байгууллагууд ВИЧ-тай холбоотой үйл ажиллагаагаа зогсоох эсвэл бууруулахад хүргэсэн” гэж UNAIDS хэлсэн байна.

Түүнчлэн, UNAIDS бусад томоохон донор байгууллагууд санхүүжилтээ бууруулах талаар санаа зовж байгаагаа илэрхийлсэн бөгөөд энэ нь дэлхий даяар АИДС-ын эсрэг тэмцлийн олон жилийн амжилтыг буцаан эргүүлж, олон улсын хамтын ажиллагааг аюулд оруулж болзошгүйг анхааруулсан байна. Азийн, Африкийн зарим улс орнууд өөрсдийн АИДС-ын хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлэхийн тулд орон нутгийн хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх оролдлого хийж байгаа ч АНУ-ын оруулсан санхүүжилтийг нөхж чадахгүй гэдгийг мэргэжилтнүүд онцолж байна.

АНУ-ын 2025 оны дэлхийн ВИЧ-ийн хариу арга хэмжээний төлөвлөгөөний хүрээнд 4 тэрбум ам.долларын санхүүжилт гэнэт алга болсон бөгөөд энэ нь одоогийн байдлаар АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трампын тушаалаар гадаадын тусламжийг зогсоосонтой холбоотой байна. Хөрөнгө оруулалт зогссон нь Африк дахь өвчтөнүүдийг гэнэт хойш нь тавьж, эмнэлгүүдийг хаахад хүргэж байна.

АНУ-ын АИДС-ын хямдралын төлөвлөгөө буюу PEPFAR нь 2003 онд АНУ-ын Ерөнхийлөгч Жорж Бушийн санаачилгаар хэрэгжиж эхэлсэн бөгөөд энэ нь нэг өвчний эсрэг хийгдсэн хамгийн том хөрөнгө оруулалт байсан юм. UNAIDS PEPFAR хөтөлбөрийг өндөр ВИЧ өвчтэй улс орнуудад “амьдралын утас” хэмээн нэрлэж, 84.1 сая хүний ​​шалгалт, 20.6 сая хүний ​​эмчилгээ зэрэг олон арга хэмжээг дэмжсэн байна. Нигерийн мэдээллээр PEPFAR нь Нигерийн ВИЧ-ийн эсрэг эмчилгээний төсөвт 99.9% санхүүжилт олгосон юм.

2024 онд дэлхий даяар 630,000 АИДС-ын шалтгаант нас баралт гарснаар UNAIDS-ийн үнэлгээт мэдээлэлд дурдсан байна. Энэ тоо 2022 оноос хойш тогтмол байсаар байгаа бөгөөд 2004 онд 2 сая нас баралт хүрч байжээ. АНУ-ын санхүүжилт буурахаас өмнө ВИЧ-ийг хязгаарлахад явц дундын байдалтай байсан бөгөөд UNAIDS мэдэгдсэнээр, шинэ халдварын 50% нь Суб-Сахарын Африкт гарч байна.

Эмч нарын байгууллагын төлөөлөгч Т. Эллман “Африкийн зарим ядуу орнууд аль хэдийн өөрсдийн АИДС-ын хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлж эхэлсэн ч АНУ-ын санхүүжилтийн алдагдлыг нөхөж чадахгүй” гэж хэлсэн. “Эдгээр улсуудыг АНУ-ын дэмжлэгийн хурдан, томоохон бууралтаас хамгаалах ямар арга хэмжээ авах боломжгүй болсон. Эмчилгээний алдаанаас шалтгаалан хүмүүс хурдан хүндэрч, бид халдвар ба нас баралтын ихсэлттэй нүүр тулах болно” гэж тэрбээр онцлон тэмдэглэсэн байна.

Мөн нэг алдагдал гэдэг нь мэдээллүүд юм. АНУ нь Африкийн улс орнуудад ВИЧ-ийн эрсдлийг хянах, эмчилгээ, цахим бүртгэл зэрэг олон төрлийн судалгааны зардлыг гаргаж байсан бөгөөд энэ бүх ажил одоо тасалдсантай холбоотой байна. Дюкийн Их сургуулийн Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Институтын захирал, доктор К. Бейрер “ВИЧ ямар хурдтай тархаж байгааг мэдэхгүй бол энэ өвчнийг зогсоох нь маш хэцүү” гэж хэлсэн байна.

Энэхүү тодорхойгүй байдал нь ВИЧ-ийг зогсоох боломжтой хоёрдугаар удаагийн тариа орж ирж буйтай холбоотойгоор үүссэн байна. Судалгаагаар Gilead компаниас гаргасан энэ тариа нь ВИЧ-ийг 100% хамгаалах чадвартай гэж дурдсан байна. Саяхан АНУ-ын Хүнс, Эмийн Удирдах Газар энэхүү эмийн хэрэглээг зөвшөөрсөн бөгөөд энэ нь АИДС-ын тахал зогсох “хэмжээний мөч” байх ёстой байсан гэж хүн амын эрүүл мэндийг хамгаалахын төлөө зүтгэж буй П. Мэйбардак хэлжээ. Гэвч зарим идэвхтэй хүмүүс энэ эмийн үнэ нь ихэнх улс орнуудад хүрэх боломжгүй болохыг хэлж байгаа бөгөөд энэ нь дэлхийн ихэнх ВИЧ өвчтэй улс орнуудад хүндийг авчрах юм.

“Бид АИДС-ыг зогсоож чадах байсан. Гэвч одоо АНУ нь энэ тэмцэлд орхигдож байна” гэж Мэйбардак тэмдэглэжээ.